Koolstofdioxide (CO2) is een kleur- en reukloos gas wat van nature voorkomt in de omgevingslucht. Mensen en dieren ademen CO2 uit en CO2 wordt bijvoorbeeld uitgestoten door voertuigen die door diesel of benzine worden aangedreven.
Bij de productie van drinkwater kan CO2 in hoge concentraties aanwezig zijn in het water. Wanneer het water in contact komt met de lucht verplaatst het CO2 van de waterfase naar de luchtfase. Op locaties waar het water veel in contact komt met de lucht is er dus een risico op verhoogde concentraties CO2 in de lucht. Denk hierbij aan filterbedden of filtratie units.
Hoewel CO2 van nature in de omgevingslucht voorkomt, is het in hoge concentraties schadelijk voor de mens en kan het uiteindelijk zelfs de dood tot gevolg hebben. CO2 is zwaarder dan lucht en kan zich daardoor ophopen in besloten ruimtes zoals silo's, tanks, kelders en filterruimtes.
In de omgevingslucht is CO2 aanwezig in een concentratie van ongeveer 500 ppm (Parts Per Million). Deze concentratie stijgt ieder jaar. De gemiddelde concentratie CO2 waaraan je blootgesteld mag worden over 8 uur (de grenswaarde) is 5000 ppm. Deze grenswaarde over 15 minuten is 30.000 ppm.
CO2 wordt door middel van inademing in het lichaam opgenomen. De symptomen bij langere bloostelling aan CO2 zijn onder andere:
- Sufheid
- Versnellen en verdiepen van de ademhalding
- Toename van bloeddruk en polssnelheid
- Afname van het gehoor
- Duizeligheid
- Verwarring
- Gevoel van ademnood
Na 5 tot 10 minuten treed bewusteloosheid op, gevolgd door de dood na 30 tot 60 minuten. Bij zeer hoge concentraties treed bewusteloosheid al na enkele ademteugen op, snel gevolgd door ademstilstand en de dood na enkele minuten.
Informeer allereerst voor de werkzaamheden bij een drinkwaterbedrijf naar de aanwezigheid van CO2. Als er ergens in het zuiveringsproces CO2 wordt gebruikt of vrij kan komen, is de kans namelijk groot dat je wordt blootgesteld aan een bepaalde concentratie CO2. CO2 verspreid zich namelijk gemakkelijk over een locatie door bijvoorbeeld de luchtbehandelingskanalen en zal zich ophopen op plekken waar slecht wordt geventileerd en/of plekken die laag liggen.
Om veilig te kunnen werken in een omgeving waar het risico op blootstelling aan een hoge concentratie CO2 bestaat, dienen de volgende maatregelen te worden getroffen:
- Maak gebruik van een gasmeter die CO2 kan detecteren (maak geen gebruik van een zuurstofmeter om CO2 te detecteren!). Verlaat de ruimte/de omgeving als de meter alarm geeft.
- Is er geen gasmeter aanwezig die de concentratie CO2 kan detecteren? Ga dan niet aan het werk en neem contact op met je leidinggevende.
- Ga niet aan het werk zonder werkvergunning van de opdrachtgever.
- Voor altijd een Laatste Minuut Risicoanalyse (LMRA) uit voordat je aan het werk gaat.
- Ga niet aan het werk voordat een besloten ruimte door middel van een gasmeting is vrijgegeven (vrijgavemeting).
- Zorg voor goede ventilatie in (besloten) ruimtes/omgevingen waar CO2 aanwezig is.
- Maak pas gebruik van de juiste (onafhankelijke) adembescherming als er niet of onvoldoende kan worden geventileerd.
- Ga nooit alleen aan het werk in een besloten ruimte, maar zorg dat er altijd een mangatwacht aanwezig is.
Bekijk voor meer informatie over het veilig werken in besloten ruimtes en gasmeten ook onderstaande instructiefilms in de Zó-app:
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Wist je dat CO2 in hoge concentraties gevaarlijk kan zijn?
- Waar kom je CO2 tegen in jouw werk?
- Ben je wel eens CO2 tegengekomen op een drinkwaterlocatie?
- Welke maatregelen heb je toen getroffen om veilig te kunnen werken?